Βρείτε μας .....

   

We have 1815 guests and no members online

Στατιστικά

40314747
Σημερα
Χθες
Εβδομαδιαία
Μηνιαία
Συνολικα
226710
310167
1687629
3894987
40314747

Το Μοναστήρι Σπηλαίου Γρεβενών στις αρχές του 20ου αιώνα

 

ΤΟ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙ ΣΤΑ ΧΙΟΝΙΑ

 

 

 (Φώτο Χρήστος Δ. Μίμης).

 

ΝΟΤΙΑ ΠΛΕΥΡΑ ΜΟΝΑΣΤΗΡΙΟΥ.

 

(Φώτο Χρήστος Δ. Μίμης).

 

 

ΛΕΞΙΚΟ ΤΟΥ ΠΑΤΡΙΑΡΧΟΥ ΦΩΤΙΟΥ

 

Το βιβλίο αύτο πού έγραψε τόν ένατο αιώνα μ.χ ό Μέγας Φώτιος, 

Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως,  από το 858 έως το 867 και 

από το 877 έως το 886. Ο Φώτιος θεωρείται ως μία από τις 

σημαντικότερες μορφές του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως 

μετά τον Ιωάννη τον Χρυσόστομο, έξοχος ελληνιστής καί φορέας 

τής πρώτης αναγέννησης τών γραμμάτων στό Βυζάντιο,

 περιλαμβάνει αποσπάσματα από συγγράμματα αρχαίων

 Ελλήνων συγγραφέων, πού σώζονταν κατά τήν εποχή του, δέν 

σώζονται όμως σήμερα(σ αυτό έγκειται ή μεγάλη αξία του), μέ 

ερμηνεία τών απαρχαιωμένων λέξεων, πού δέν κατανοούσαν πλέον

 οί σύγχρονοί του. Επιγράφεται:"Φωτίου τού αγιωτάτου Πατριάρχου

 Κωνσταντινουπόλεως λέξεων συναγωγή, αί μάλλον τών άλλων ρήτορσι

 καί λογογράφοις ανήκουσιν είς χρείαν".

Αντίγραφα τούτου διασώζονται άλλα δύο, ένα έκ τών οποίων στήν 

βιβλιοθήκη τού πανεπιστημίου Καίμπριτζ τής Αγγλίας καί τό άλλο

 στήν βιβλιοθήκη τού Βερολίνου.

Αυτά όμως είναι ελλιπή, ενώ της Ιεράς μονής Κοιμήσεως της Θεοτοκου 

Σπηλαίου είναι πλήρες καί γι αυτό καί μοναδικό.Μετά την διάλυση της

 μονής μεταφέρθηκε στην Ιερά μονής Οσίου Νικάνωρος Ζάμπορδας,

 όπου  το ανακάλυψε ό καθηγητής τού πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης

 κ. Λίνος Πολίτης ώς κώδικα ποικίλης φιλολογικής ύλης τού 13ου αιώνα,

 όταν κατά τό έτος 1959 είχε πάει στό Μοναστήρι Ζάμπορδας γιά νά

 καταγράψει καί περιγράψει τά φυλασόμενα εκεί 

χειρόγραφα.(Μητροπολίτης Γρεβενών Σέργιος )

Χάρη στην καταγραφή του Πατριάρχη Φωτίου σώζονται

 σήμερα ολόκληρα αποσπάσματα από χαμένα έργα αρχαίων

 κωμωδιών , όπως αυτές που έγραψαν ο Κρατίνος και ο Εύπολις,

 αλλά και αποσπάσματα αρχαίων Ελλήνων ποιητών και ιστορικών.
Το λεξικό αποτελείται από εξι σώματα, σήμερα στην Ιερά μονής

 Οσίου Νικάνωρος Ζάμπορδας φυλάσονται τα πέντε σώματα ,

 το δε ένα στην βιβλιοθήκη Κοζάνης.

 

 

 

 

                                                          119/31.5.1918

                                       Τω Σεβ. Έκκλ. Άρχιερ. Συμβουλίω.

Έχων άνά χείρας τό ύπ' αριθ. 570 εγγραφον τοΰ Σ.Ε.Α. Συμβου­λίου μετά του συνημμένου αποσπάσματος καταγγελίας, ώς χαρα­κτηρίζεται, αρμοδίου υπαλλήλου, (...) πιθανώτατα είναι ό έν Γρεβενοίς Υποδιευθυντής τής Αστυνομίας Μ. Κυρούκος, διαβι-βασθείσης υμίν δι' εγγράφου ύπ' αριθ. (...) του επί των Έκκλησ. Υπουργείου, σπεύδω μετά μεγάλης μου λίαν δεδικαιολογημένης αγανακτήσεως εις τήν ανασκευήν των ασυστόλως και ασυστάτως εκτοξευομένων κατ' εμού διαβολών.

α) Εν μια και τη αύτη εκθέσει του ο καταγγέλων κατακρίνει τήν πολιτικήν μου και συνδέει, αυτήν μετά της εν τη επαρχία μου ρουμανικής προπαγάνδας. Μήπως εν τη αγνοία των καθ' ημάς πραγμάτων και εν τη κακεντρεχεία του με εκλαμβάνει ώς υποθάλποντα την ρουμανικήν προπαγάνδαν και συνεργούντα μετ' αυτής. β) ισχυρίζεται ότι περιήγαγα τόν κλήρον της Επαρχίας μου εις τον έσχατον εξευτελισμόν και δικαιολογεί τον ισχυρισμόν του εκ του γεγονότος 1) ότι εν τη Μονή Σπηλαίου εγένοντο πολλαί πωλήσεις εκ της κινητής περιουσίας, μη δυνάμενος να καθορίση ούτε τον αριθμόν των πωληθέντων, ούτε το αδικαιολόγητον των πωλήσεων. Δεν αρνούμαι, ότι επωλήθησαν ζώα τινά το 1915, 1916 καί 1917 κατόπιν αιτήσεως δεδικαιολογημένης του Ηγουμένου, εγκρίσεως της Μητροπόλεως μου και της προσαπαιτουμένης αδείας του Γεν. Έκκλ. Ταμείου, καθ' όσον τα έτη 1915 καί 1916 και το ήμισυ του1917 ήσαν τόσον άγονα εις παραγωγήν, ώστε ουδέ το εκατοστόν του γεννήματος, το οποιόν κατ' έτος είχεν η ρηθείσα Μονή εκ των αγρών αυτής, παρήγαγεν, ουδέ ρώγα σταφυλής εκ των αμπέλων αυτής συνεκόμισε, των δαπανών αυτής διπλασιασθεισών και τριπλασιασθεισών ένεκα των γνωστών συνθηκών, υπό τας οποίας από των αρχών του ευρωπαϊκού πολέμου διατελούμεν. 2) ότι ό συγγενής μου ο παραμένων εν τη I. Μονή Σπηλαίου επιβλέπει εις την πώλησιν των υπολοίπων. Ούτος παραμένων εν τη Μονή Σπη­λαίου υπηρετεί αμισθί, καθ' όσον ελθών περί τα τέλη του 1914 οποίος μας είπεν δεν ηδυνήθη να επανακάμψη εις την πατρίδα αυτού ένεκα των γνωστών περιστάσεων ωφέλειαν δε μεγάλην υπό υπόψιν γεωργικών παρέχει εις την Μονήν, καθ' όσον και κλαδεύ­ει και εμβολιάζει και άλλας γεωργικάς εργασίας εκτελεί αντί του επιουσίου άρτου, ον υπό την ιδιότητα του πρόσφυγος τρώγει. Το ότι δε, ως λέγεται εν τη καταγγελία, επιβλέπει εις την πώλησιν των υπολοίπων, τούτο σημαίνει ότι αυτός άνευ της συγκαταθέσεως του Ηγουμένου διενεργεί πωλήσεις, πράγμα το οποιόν βεβαίως είναι παράλογον.

 

Σημείωση: Ο αναφερόμενος σύμφωνα με προφορική παράδοση είναι κάποιος Μπάρμπα Μήτρος  με σλάβικη προφορά και κομμένα τα δάκτυλα του ενός χεριού, o οποιός ποτέ δεν πήγαινε στο χωριό και ποτέ δεν έλεγε την καταγωγή του. Πιθανόν να ήταν ο γνωστός κομιτατζής Μήτρο Βλάχος ,πέθανε το 1939 χωρίς ποτέ να μάθει κανείς τίποτα για τον άνθρωπο αυτό ,στην ερώτηση από που είσαι απαντούσε: (από κάπου είμαι και εγώ) .

ΣΠΙΛΟ,ΣΠΥΛΙΟ,ΣΠΗΛΑΙΟΝ,ΠΥΛΑΙΟΝ ΚΑΙ ΕΝ ΤΩ ΑΥΤΩ ΜΟΝΗ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ 1950-1951

 

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ-ΖΩΓΡΑΦΙΚΗ

 

Αρχιτεκτονική, Τό Καθολικόν τής ημε­τέρας Μονής είναι ό συνήθης αγιορείτικος τύπος εκκλησίας εχούσης την αψίδα εις το μέσον της ανατολικής πλευράς μετά κογχών κατά το διακονικόν και την πρόθεσιν και δύο κατά τας εκατέρωθεν μακράς πλευρά χορών. Ό τύπος ούτος ίσταται  μεταξύ των  αρχιτεκτονικών μορφών των καθολικών των εν Μετεώροις Μονών της Μεταμορφώσεως και του Βαρ­λαάμ και αποτελεί διά των αρχιτεκτονικών διαφορών παραλλαγήν τίνα, ης συνέχεια η του καθολικου  της  Μονής   του Άγ. Στεφάνου  Γ.Α. ΣΩΤΗΡΙΟΥ Βυζαντινά μνημεία της Θεσπαλίας κατά τον ΙΓ' και ΙΔ' αί. και εν ΕΠΕΤ. ΒΥΖ. ΣΠΟΥΔΩΝ τ. Θ 38 1 κέ. είχ. 13, 16 και 19»,

Φρονώ δε ότι ο τεχνίτης του ημετέρου καθολικού έχει υποστή αρκετήν έπίδρασιν εκ των κα­θολικών των Μετεώρων, άτινα μόλις οκτάωρον εντεύθεν απέχουσιν. Εις το μέσον της ανατολι­κής πλευράς πεντάπλενρος αψίς φέρει άνω και κάτω δύο σειράς τυφλών τόξων μετά διπλών πλαισίωνκαι δίλοβον παράθυρον κατά το μέσον της κάτω σειράς των τόξωνομοίας κατασκευής είναι και αι εκατέρωθεν τρίπλευροι κόγχαι εκατέρα τούτων φέρει εις το μέσον επίσης της κατωτέρας σειράς των τυ­φλών τόξων ταπεινον .ταράθυρον. Της αυτής κατασκευής είναι και οι εκατέρωθεν χοροί. κόγχαι και χοροί εδραζόμενοι επί ημικυκλικών ελα­φρώς προεχόντων τοίχων είναι κατεσκευασμένοι δι' ισουψών λίθων και μιας σει­ράς οπτοπλίνθων, αμφοτέρων διατεταγμένων εις παραλλήλους γραμμάς συνεχείς και μη διακο­πτόμενας διά  παρεμβολή καθέτων όπτοπλίνθων ως εν ταίς εκκλησίαις των Αθηνών Αγ. Θεοδώρων Καπνικαρέας, Νικόδημου, "Ομορφης Εκκλησιάς, Δαφνιού κ.λ.π. η δια κεραμεικών διακοσμήσεων (.πρβ.ΑΝΔΡ.- ΞΥΓΟΠΟΥΛΟΥ Εΰρετηριον των μνημείων τής Έλλάδος τεΰχ. εικ. 55, 56, 61, 73,  79. Αθήναι   1929  ΑΝ. ΟΡΛΑΝΔΟΥ  τεύχ. Γ' είκ. 172, 293, 294. Αθήναι1933. Του αυτού Βυζαντινά μνη­μεία της Καστοριάς Αθήναι 1939. DIEIL-Manuel D’art Byzantin S 724 kέ είκ. 365. 366. Η λοιπή τοχοδομία αποτελείται εκ κοινής Αργολιθοδομίας

Αντί παραθύρων είς τας μακράς πλευράς φέρει στενά επιμήκη ανοίγματα μετά πλαισίων ευρυνόμενα εσωτερικώς ως αι τυφεκήθραι .

Η μετάβασις από των τοίχων εις την στέγην επίσης απλή. Ή κεράμωσις εγένετο διά πλα­κών εκ σχιστολίθου λόγω των ισχυρών ανέμων

Εις το μέσον της στέγης τής εκκλησίας υψούται ο πολυγωνικός μάλλον ταπεινός τρούλλος επιμελώς εχτισμένος δια τετραγώνων πλίνθοπεριβλήτων λίθων εκάστη τούτου πλευρά φέρει τυφλόν τόξον μετά διπλού άνω πλαισίου στηρι­ζόμενου εις τον κιονίσκον  εκάστης γωνίας εις δε το μέσον του τύμπανου των τυφλών τόξων στεναί θυρίδες εναλλάξ . "Ομοιος τρίφυλ­λος κατά τι ταπεινότερος υψούται όπισθεν της εγχηρσίας στέγης του νάρθηχος η λητής ομοίας κατασκευής πλην άνευ χρήσεως οπτοπλίνθων .

    Ες το μέσον τής δυτικής πλευράς σημειούται έξωθεν και άνωθεν της εισόδου αετωμάτιον, οπερ καλύπτεται υπό της στέγης της νεωτέρας προς δυσμάς προσθήκη του έξωνάρθηκος .

Διά της μεικτής τοιχοδομίας ο τεχνίτης επέ­τυχε να εξάρη τα κυρία σημεία της εκκλησίας, κόγχας και χορούς, και χαρακτήρισας τον τρούλλον ως το κυριώτατον  μέρος  εποίκιλλεν αυτόν δια πλούσιας χρήσεως οπτοπλίνθων. Ρομβοειδή τινά άνωθεν του διλόβου της αψίδας  παραθύρον σχήματα και ο κάτωθεν του αετού της ανατο­λικής πλευράς σταυρός αποτελούσι την μόνην κεραμεικήν διακόσμησιν. Η δέ χρησιμοποίησις   των   ποικίλων  εν  τω   αυτώ   κτιρίω οικοδομικών τρόπων φρονώ, ότι εκφράζει μεν την προσπάθειαν του τεχνίτου προς μίμησιν τοιχοδομίας παλαιοτέρων μνημείων, δεικνύει όμως εν ταύτω και την τάσιν της μεταβάσεως από της συνθέτου τοιχοδομίας εις την απλήν αργολιθοδομίαν, ήτις μετ' ολίγον επικρατεί και γενικεύεται.

      Έν δε τω εσωτερικώ δύο ισχυροί τετράγωνοι πεσσοί προς ανατολάς και δύο όμοιοι προς δυσμάς μετά των τεσσάρων κιόνων, έφ' ων στη­ρίζεται ο τρούλλος υποβαστάζουσι το όλον συγ­κρότημα τής στέγης καί παρέχουσι την μορφήν βασιλικής μετά τρούλλου και χορών . "Η   δέ   στέγη    σχηματιζόμενη    διά οριζοντίων  και εγκάρσιων καμάρων φέρει κατά τας τέσ­σαρας γωνίας ήμισφαιρικάς στέγας, ων εν τοις  συσχρονοίς καθολοκοίς τών αττικών Μονών Άσωμάτωνν Πετράκη, Καρέα, Άστερίου βλ.ΟΡΛΑΝΔΟΥ. ευρετήριο  εΐκ. 158, 208, 223) έν Κϊlisee τζαμί Κωνσταντινουπόλεως (DIEHL ε.α είκ. 194) κλπ. έν ω εν τω νεωτέρω καθολικού τής Μονής του 'Αγ. Στεφάνου των Μετεώρων τα μεν πρός ανατολάς ημισφαίρια διανοιγέντα μετεσχηματίσθησαν εις στενούς ραδινούς τρουλλίσκους παραλείπονται δε τα κατά τας γωνία; της δυτι­κής πλευράς (πρβ. ΣΩΤΗΡΙΟΥ έ.ά. είκ. 18 καί 19). Ό δε νάρθηκας δια των δύο εκατέρωθεν αμφοτέρων των θυρών ισχυρώς προεχουσών δίκην πεσ­σών παραστάδων, εφ'ων εδράζεται ο τρούλλος, σχηματίζει εις το μέσον ευρύχωρον οιονεί διάδρομον, από της εσωτερικής θύρας προς την εκκλησίαν μετά δυο εκατέρωθεν σχεδόν τριγώνων διαμερισμάτων.

       Ό   κυρίως   ναός   χωρίζεται από της αψίδος της προθέσεως και του διακονικού δια ξυλο­γλύπτου τέμπλου λαμπράς τέχνης μετά βημοθύρων θαυμάσιας διακοσμήσεως.

       Ζωγραφική. Τό έσωτεριχόν του καθολικού είναι κατάγραφον: αι τοιχογραφίαι όμως καλυπτόμεναι υπό του ρύπου των καπνών είναι δυσδιάκριτοι. Επειδή δε το φως και εν πλήρει μεσημβρία είναι αμυδρόν, έλειπον δε και τα τεχνικά μέσα, δεν ήτο δυνατόν να ληφθώσιν απεικονίσεις. Την έλλειψιν ταύτην αναπληρούσιν αι επί των δίκην αντερεισμάτων τετραγώνων ξύλινων δοκών των μεταξύ τών κιόνων και των πεσσών χρώματι αναγεγραμμέναι επιγραφαί δηλωτικοί του τρόπου και του χρόνου της ανιστορήσεως εχουσαι ούτως «Ανιστορήθη η θεία τρούλα και οι δύο χοροί έως της κολώνες και υπάρχει ξόδος του μακαρίτου κυρ Παχωιιίου ιερομόναχου και πρώην καθηγουμένου και κτίτορος αχμ

        Έτερα:  Άνιστορήθη   τό  θείον   καί   Ιερόν θυσιαστήριον δι' εξόδων τού Πανοσιωτάτου έν Ίερομονάχοις  [κύρ Γαλακτίον] έτος  ζρμΘ. από  Χρίστου αχμ και ετελειώθη  έν  μηνί Σεπτέμ­βριο) ΚΣΤ ».

       Τρίτη:  Διά συνδρομής και κόπων Γαλακτίου "Ιερομόναχου και Καθηγουμένου Χειρ Νικολάου Ζωγράφου και "Ιωάννου.

       Τετάρτη: «Ώ Θεοτόκε Παρθένε χαίρε κεχαριτωμένη Μαρία ό κύριος μετά Σου Ευλογη­μένη συ εν γυναιξί και ευλογημένος ο καρπός της κοιλίας σου Πάναγνε.Διά συνδρομής του Πανοσιωτάτου καθηγουμένου Χριστόφορου Ιε­ρομόναχου εκ χωρίου Κοσματέους. Ίστορήθη από τους χορούς και κάτωθεν ίσως τήν θύραν Έτελειώθη μηνί Αύγουστου ζρξςτ

          Πέμπτη: «Ανιστορήθη ο θείος και πάνσεπτος ούτος ναός της Πανυπερευλογημένης ενδό­ξου δεσπίνης ημών Θεοτόκου και αειπαρθένου Μαρίας διά συνδρομής, κόπου και εξόδου του Πονοσιωτάτου καθηγουμένου Χριστόφορου"Ιε­ρομόναχου έπ’ έτους , ΖΡΞΣΤ' καί άπό Χριστού ΑΧΝΗ' και έτελειώθη εν μηνί Αύγούστω Διά χειρός   καμού   του αμαρτωλού Μηχάλη Ζωγράφου   εκ   χώρας ….ας και Ηλία Ζωγράφου εκ χώρας Βουρβουτσικού

         "Εκ τών άνωτέρω επιγραφών ή πρώτη, δευ­τέρα και.τετάρτη είναι αναθηματικ τών διά τήν άνιστόρησιν  δαπανησάντων καθηγουμένων Παχωμίου. Γαλακτίου και  Χριστόφορου, Ιερο­μόναχων. Τήν δευτέραν συνεπλήρωσα διά τού κύρ_Γαλακτίου», διότι ούτος είναι ό έτερος των Ιερομόναχων μεταξύ τών κτιτόρων καί φαίνεται, ότι διεδέχθη έν τη ηγουμενεία τον Παχώμιον άλλως τε ο αυτός αναφέρεται και υπό των ίστορησάντων μέρος του Καθολικού ζωγράφων, Νικολάου και Ιωάννου. Ή δε τρίτη και η πέμπτη ανεγράφησαν υπό των ζωγράφων του δευτέρου και του τρίτου τμήματος της ανιστορήσεως. Έκ του λεκτικού όμως της πρώτης επιγραφής φαίνεται ότι εκτός των αναφερο­μένων ζωγράφων ειργάσθησαν και άλλοι ζω­γράφοι, άγνωστον πόσοι, διά την ανιστόρησιν της τρούλας και των χορών

        Κατά ταύτα τό μεν Καθολικόν άνηγέρθη τό 1633 η δε η άνιστόρησις ήρξατο τό1640 ήτοι μετά επταετίαν διά χρημάτων, όπερ κατέλιπεν « υπάρχει ξόδος » ο πρώην καθηγούμενος και κτίτωρ Παχώμιος, όστις είχεν ήδη αποθάνει. Την άνιστόρησιν εξηκολούθησε μετά εν έτος ήτοι το 1641 ο διάδοχος του Παχωμίου Γαλάκτιος διά των ζωγράφων Νικολάουκαι Ιωάννου εργασθέντων μέχρι της 25 Σεπτεμβρίου του αυτού έτους και ανιστορησάντων το θυσιαστή­ριον. Ό δέ καθηγούμενος και Ιερομόναχος Χριστόφορος εκ Κοσματέων των Γρεβενών εδαπάνησε το 1658 διά την άποπεράτωσιν της ανιστορήσεως του υπολοίπου του Καθολικού χρησιμοποιήσας τους ζωγράφους Μιχάλην και Ηλίαν, οίτινες ετελείωσαν το έργον την10 Αυγούστου 1648

          Ή δε τεχνοτροπία, ην ακολουθούσιν οι ζω­γράφοι ούτοι, εξ όσων ηδυνήθην να παρατη­ρήσω, είναι η γνωστή Μακεδονική.

     

    

                                                                                        ΝΙΚΟΛΑΟΣ  ΚΟΤΖΙΑΣ

                                                                                             ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ                                                                                      

 

 

 

ΣΠΙΛΟ,ΣΠΥΛΙΟ,ΣΠΗΛΑΙΟΝ,ΠΥΛΑΙΟΝ ΚΑΙ ΕΝ ΤΩ ΑΥΤΩ ΜΟΝΗ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ 1950-1951.

Στην κρυψώνα της Μονής υπήρχαν πολλά κειμήλια όπου όσα από αυτά σώθηκαν μέχρι τους νεώτερους χρόνους μεταφέρθηκαν μεταξύ του 1926-30 στη μονή Ζάβορδας

ΦΟΡΗΤΕΣ ΕΙΚΟΝΕΣ

1)   "Αγιος Σπυρίδων διασχ. 0,27X0,27 μ.

2)   'Αγία Κυριακή, 'Αγ. Παρασκευή και "Αγ. Καρδαία 0,57X0,51 μ. μετ' επιγραφής «δέησις του δούλου του Θεού.... »

3)   'Αγ. Αθανάσιος 0,415 Χ 0.55 μ.

4)   Βάπτισις του IX 0,36X0,27 μ.

5)   "Αγ. Γεώργιος 0,23 Χ 0,39 μ.

6)   Αγ. Νικόλαος 0,46 Χ 0.32 μ.

7)   "Αγ. Σπυρίδων 0,26Χ0,18μ

8)   "Αγ. Ιωάννης ο Πρόδρομος εν προτομή 0,26 Χ 0.306 μ.

9)   Ευαγγελισμός της Θεοτόκου 0,25X0,38 μ

10) Θεοτόκος αριστεροκρατούσα 0,14X0,18 μ

11)Οι τρεις Ίεράρχαι 0,29 Χ 0,36 μ

12)  Οι "Αγ. Τεσσαράκοντα μάρτυρες 0,31 > 0,52 μ.

13)      Προφήτης "Ηλίας επί άρματος 0,345 > 0,505 μ.

14) Μέσον τριπτύχου, Θεοτόκος 0,12X0,20 μ

15)Τρίπτυχον εν τω μέσω Θεοτόκος αριστεροκρατούσα επί των ένθεν και ένθεν φύλλων τρεις ζώνας άνω και μέση ζώνη ανά δύο άγιοι εν τη κατωτέρα "Αγιος Γεώργιος και Δημητρίος 0,16X0,225 μ

16)Δίπτυχον ένθεν μεν όμιλος αγίων, εκείθε δε άγιαι γυναίκες ολοσώματοι 0,15Χ0,11 μ

17)"Αγ. Κωνσταντίνος  και   Ελένη  0,27 0,31μ

18)Ό "Αρχάγγελος   Μιχαήλ   έν   προτοι 0,245X0.365 μ

19)Σταυρός υψ. 0,44X0,365 μ. εν τω  μέσω ένθεν  μεν   η   Σταύρωσις, εκείθεν   δε Ανάσιασις

20)Θεοτόκος αριστεροκρατούσα εν τω μέσω οκτώ αγίων 0,28X0,37 μ

21). Ό Αρχάγγελος Γαβριήλ εν προτομή 6,31 Χ 0.42 μ.

    22)Δύο στρατιωτικοί άγιοι 0,24X0,32 μ.

    23) Θεοτόκος πλατυτέρα μετ' αργυράς  επεν­δύσεως 0,31X0,35 μ.

    24)θεοτόκος πλατυτέρα μετά αργυρού στέμματος και αργυράς επενδύσεως  των     

    χειρών  0,27X0,315 μ

     25)Γέννησις  τού  Χριστού  0,27 Χ 0,325 μ

26) θεοτόχος αριστεροχρατούσα μετ' επενδύσεως αργυράς 0,27 Χ 0,35 μ.     

           27) 0 "Αγ Ιγνάτιος ο θεοφόρος εν μέσω. λεόντων 0,34 Χ 0,2    

   28) "Ανω  δέησις — Μιχαήλ - Μαρίνα,  μέσον και κάτω ανά πέντε άγιοι 0,44 Χ 0,60 μ.

 

Δέκα τέσσερα   εικονίδια  εξηρτημένα εκ του πολυελαίου, πάντα των αυτών διαστάσεων 0,16 Χ 0,215 μετά παραστάσεων κατ’ αμφοτέρας τας πλευράς, τα εξής

      1)Βάπτισις αντιθέτως Ιωάννης ο Θεολόγος , και Ιωάννης ο Χρυσόστομος 

       2)Ιησούς διδάσχων εν τω ναώ"Αγ. Κο­σμάς και Δαμιανός

       3)Γέννησις  του   Χριστού —"Αγ. Ανδρέας και έτερο; "Αγιος

       4)Θάνατος του Ιωάννου — Οι δύο "Αγιοι Θεόδωροι

 5)Άνάληψις —"Αγ. Ίω. Χρυσόστομος και "Αγ. Βασίλειος

    6)"Εγερσις  του Λαζάρου —"Αγιοι Λουκάς και Ματθαίος

    7)Υπαπαντή—"Αγιοι Βαρθολομαίος  και Φίλιππος

    8)Κοίμησις τής Θεοτόκου—"Αγιοι "Αθανά­σιος και Αντώνιος

    9)Πρώτη εμφάνισις του ΙΣ —"Αγιοι Παν­τελεήμων – Ιωάννης

    10 Βαϊοφόρος—"Αγ. Πέτρος και Παύλος

    11)Σταύρωσις—"Αγ. Νικόλαος και Γρηγόριρς

    12) Πεντηκοστή—"Αγιος Σάββας και έτερος άγιος

     13)Μεταμόρφωσις — "Αγιος   Κύριλλος  και έτερος άγιος

     14)Άνάστασίς—"Αγιοι Γεώργιος και Δημή­τριος.

 

 

                                                                                        ΝΙΚΟΛΑΟΣ  ΚΟΤΖΙΑΣ

                                                                                             ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ                                                                                     

 

 

 

 

 

ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ ΤΟΥ  ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΡΑΧΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΤΑΙ ΑΥΤΟΥΣΙΟ ΤΟ ΠΑΡΑΚΑΤΩ:

 

ΣΠΙΛΟ,ΣΠΥΛΙΟ,ΣΠΗΛΑΙΟΝ,ΠΥΛΑΙΟΝ ΚΑΙ ΕΝ ΤΩ ΑΥΤΩ Ι ΜΟΝΗ

 ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ 1950-1951

 

  Ή Ί. Μονή τοΰ Πυλαίου. Αύτη ανεγερθεϊσα μεταξύ τής ΒΑ είσοδου καί τού συν­οικισμού και έπί ορθογωνίου έλαφρώς πρός  νότον αποκλίνοντος χώρου παρουσιάζει όψιν τετραγώνου περιβόλου, , ούτινος την μέν βόρεια  καί δυτική καταλαμβάνουσι  διάφορα κτίρια, έν οίς το ήγουμενείον, τά κελλία τών μοναχών, οί ξενώνες και αϊ άποθήκαι κάτω καί κατά τήν νοτιοδυτικήν γωνίαν κείται ή ημιυ­πόγειος κρύπτη τών κειμηλίων, έν τή νοτία πλευρά ύπάρχουσιν ήττονος σημασίας κτίρια, τήν δέ άνατολικήν κλείει απλούς μανδρότοιχος

    Εις τό μέσον τού περιβόλου τούτου άνηγέρθη τό καθολικόν τής Μονής.  Ή Μονή είναι Σταυρο­πηγιακή ανήκουσα ποτέ διοικητικούς είς την Άρχιεπισκοπήν Άχριδών καί καθηγιάσθη έπ' ονόματι τής Πανυπεράγνου Δεσποίνης Θεοτό­κου καί Άειπαρθένου Μαρίας. Τον δέ χρόνον τής ανεγέρσεως και άνιστορίσεως τής Μονής γνωρίζομεν ακριβώς εκ τών έν τω καθολικω άναγεγραμμένων επιγραφών, όν αί δύο κτητορικαί, αί δέ λοιπαί πέντε ανάγονται είς τήν άνιστόρησιν. Ή μία τών κτητορικών κειμένη εις τήν εξωτερικήν πλευράν  τού νοτίου κλιτούς εχει έν μεταγραφή οΰτως «Ι.ΧΝ.Κ. Σταυροπήγιον Πατριαοχικόν άγιασθέν έπ’ονόματι τής Πανυπεραγνού  Δεσποίνης ημών Θεοτόκου και άειπαρθένου Μαρίας έν τή θεοσώστω και πολύ- εβάστου έπαρχίας Γρεβενών έν τώ ιδίω θελήματι του Μακιριωτάτου Αρχιεπισκόπου Κλήμεντος Α' Ίουσανιανής Άχριδών καϊ έκ θελήματος τού κατά τόπον αρχιερατεύοντος κυρίου κύρ Γαβριήλ εκ χωρίου Μηλιάς Μετοόβου έπί βασιλέως Σουλτάν Μουράτ ζρμα άπύ κτίσεως αχλγ άπό Χριστού. Κτίτορες Δημητρίου Ιερέως, Παχωμίου άπό Ιερομόναχου. Γαλαχτίου ιερομονά­χου Παρθενίου τών Μοναχών,   Δημητρίου Ιερέως Μαίου ΚΗ   Ή δέ   ετέρα ώς   έξής Σταυροπήγιον Πάτριαρχικόν άγιασθέν έπ' ονό­ματι τής Ύπεραγίας Θεοτόκου Σπηλαιωτίσσης έν τώ ίδίω θελήματι παρά κυρίου κυρ Μελετίου Μακαριωτάτον Άχριδών Πατριάρχου αχλγ».Ό συνήθης τύπος τών κτιτορικών επιγραφών είναι «άνηγέρθη έκ βάθρων καί άνεκαινίσθη άνηγέρθη έκ θεμελίων, άνηγέρθη έκ βάθρων θεμέλιον και άνοικοδοιιήθη. κ.τ.τ.»,άντί τούτων άμφότεραι αί έπιγραφαί ημών άρχονται διά τοϋ «Σταυροπή-γίου άγιασθέν» και θά ήδύνατό τις νά υπό­θεση.ότι τό καθολικόν είχεν άνεγρθή παλαιότερον καί καθηγιάθη ώς Σταυροπήγιον τό 1633, άν μη εις την εξωτερικήν πλευράν τού νοτίου χώρου ήτο άναγεγραμμένον διά κεράμων τό αυτό έτος

Κατά την πρώτην έπιγραφήν τό σταυροπή­γιον καθηγιάσθη επί βασιλείας Σουλτάν Μουράτ. Ό Μουράτ δέ ούτος δέκατος έβδομος έν τη σειρά τών Σουλτάνων γνωστός ΰπό τό όνομα Μουράτ Δ' έβασίλευαε δέκα επτά ετη 1623 - 1640 (βλ. Α. ΒΑΠΟΡΙΔΟΥ Βιογραφική Ιστορία τών Σουλτάνων τής οθωμανικής αυτο­κρατορίας  τομ. Β' σ. 55- 65.  Κων/πολις 1885)

Αί έπιγραφαί όμως παρέχουσι πράγματα εις τά αναφερόμενα ονόματα τών αρχιερέων. Ό κατά τόπους δηλ. άρχιερατεύων Γαβριήλ κατα­γόμενος έκ χωρίου Μηλιάς Μετσόβου είναι προφανώς ό αρχιεπίσκοπος Γρεβενών.'Υπό τό όνομα όμως τούτο ό μεν 'Αμασείας "Ανθιμος έν τω χρονολογικώ   καταλόγω   τών πάλαι ποτέ Αρχιεπισκόπων   Α'    Ίουοτινιανής     Αχριδών(Εκκλησιαστική Αληθεια   ετος Θ'  1888-89 Σ 158 κέ.  Κων/πολις)  αναγράφει  τόν Γαβριήλ ώς 54ον Άρχιεπίσχοπον  Άχριδών  1585-1594 Ό δε  Der Patrarechat von Axrida σ. 26, Leipeig 1902)  τόν αυτόν  ώς 42ον κατά σειράν τό 1551, ακολουθών τόν Golumbinski νομίζει όμως oτι είναι κατά σειράν νεώτερος. Ό Ιεράρχης  ούτος   είναι   ό  κατά   Murawieff Verhaltinis Russlands zum Osten II σ. 167, 51.  St..Petersburg 1858) μειαταβάς   τό1586 είς Ρωσσίαν δι’ έπαιτείαν, και κατά τήν έπιστροφήν   επισκεφθείς τόν   Στέφανον  Μπατόρυ,   έλαβεν ΰποσχετιχήν επιστολήν προς τόν Σίξτον τόν Ε'. "Ετερον αναφέρει   τό1593,  άλλ' υποθέτει, ότι είναι ό αυτός τώ 42ω . "Οθεν οι υπό τοϋ   Ceizsr  1551,1586  και   1593  αναφερόμενοι είναι  εν  και  τό αυτό πρόσωπον τοΰ Γαβριήλ 42ου κατά   σειράν Αρχιεπισκόπου Άχριδών και ό αυτός  όν  ό Άμασείας   "Ανθιμος   ονομάζει 540ν.

Προσθέτω ενταύθα, ότι έν τή ημετέρα μονή συνήλθον τή προστάξει και έγκρίσει τοΰ Μακαριωτάτου Άχριδών Παρθενίου οι διά τήν πλήρωσιν τής χηρευούσης Μητροπόλεος Πελαγονίας ορισθέντες τρες Αρχιεπίσκοποι τό 1679. Τό υπόμνημα τής εκλογή;ς όπερ δημοσιεύει ό Gezler. σ. 46), έχει οϋτως: «+Τής α "Ιου·σχινιιινής Άχριδών καί πάσης Βουλγαρίας Παρ­θένιου  + Τής άγιωτάτη; Μητροπόλεως Πελα-γονίας άνευ προσιάτου έναπομεινάσης διά τε τοΰ έν αύτή προεδρεύοντος πρώην Άχριδών κυρίου Γρηγορίου οικειοθελώς παραιτησαμένου, ήμεΐς ουν οι έν τή αγιότατη αρχιεπισκοπή ταύτη Άχρίδος καί πάσης Βουλγαρία; διατελούντες αρχιερείς συνελθόντες καί τή προστάξει καί τη έγκρίσει τού μακαριωτάτου ήμών δεσποτου_κυ­ρίου   κυρίου   Παρθενίου  ένδον   τοΰ ναοΰ   τής Ύπεραγίας θεοτόκου είσελθοντες τής λεγομένης Σπηλαίου έν;Γρεβενά καϊ ψήφους κανονικάς ποιήσαντες, τό τις άρα είναι ο άξιος εις τό προστατεϋειν και ποιμένειν τά έκείσε λογιχά πρό­βατα τοΰ κ ή. Ί. Χριστού, πρώτον μέν έθέμέθα τον θεοφιλέστατον έπίσκοπον Διβρών κύριον Μητροφάνην, έπειτα τόν πανιερώτατον Σισανίου κύριον Λεόντιον καϊ τρίτον έξελέξαμεν τόν όσιώτατον εν Ιερομόναχοις κύριον Γερμανόν, έξ ών ο πρώτος τών άλλων ευρέθη βέλτιστος καϊ άξιος τοΰ ποιμένειν τήν άνωθεν δια. ληφθείσαν άγίαν Μητρόπολιν."Οθεν και διά το ασφαλές έγράφη τό παρόν υπόμνημα και κατεστρώθη έν τώ παρόντι θείω κώδηκι τής άγιοτάτης εκκλησίας Άχρίδος εις μνήμην άίδιον τών μεταγενεστέρων. Έν έτει σωτηρίω αχοθ, μηνός μεταγενεστέρων. Έν έ'τει σωτηρίψ αχοθ, μηνός

 

+ ό ποώην "Αχριδών Γρηγόριος

 

Καστοριάς        Διονύσιος

                                                                                   

ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΚΟΤΖΙΑΣ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΟΣ

 

ΣΠΙΛΟ,ΣΠΥΛΙΟ,ΣΠΗΛΑΙΟΝ,ΠΥΛΑΙΟΝ ΚΑΙ ΕΝ ΤΩ ΑΥΤΩ ΜΟΝΗ

ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΑ ΕΠΙΚΑΙΡΑ 1950-1951

 

 

 

 

 

ΤΟ ΗΓΟΥΜΕΝΕΙΟ (φώτο Αθανάσιος Γ. Πέτρου).

Ο κρίκος από τον άλτσο της Παναγίας (φώτο Αθανάσιος Γ. Πέτρου).

Ο μύλος που άλεθαν τον καφέ.(φώτο Αθανάσιος Γ. Πέτρου).

Νότια πλευρά (φώτο Αθανάσιος Γ. Πέτρου).

Κάτοψη καθολικού μονής. 

Ηγουνενείο λεπτομέρεια (φώτο Αθανάσιος Γ. Πέτρου).

Επιγραφή της νέας πτέρυγας.(φώτο Αθανάσιος Γ. Πέτρου).

Ο ΚΑΙΡΟΣ ΣΤΟ ΧΩΡΙΟ ΜΑΣ!!!

Παναγία η Σπηλιώτισσα

Επικοινωνία

 spileo.gr@gmail.com

 

Επιτρέπεται η αναδημοσίευση του περιεχομένου, με ενεργό link που θα οδηγεί στον ιστότοπο μας.